Priručnik O Slikanju I Pisanju

Ovim romanom, napisanim u svojoj 55. godini, Saramago otpočinje svoj jedinstven romansijerski pohod koji će trajati sledećih tridesetak godina i dati 15 romana, označavajući tako jednu od najuzbudljivijih i najplodnijih spisateljskih avantura u svetskoj književnosti s kraja XX i početka XXI veka po snazi piščevih uvida, poruka i opomena i osobenosti njegovog stila.

Radnja smeštena u poslednju godinu Salazarove diktature u Portugaliji prati dnevničke zapise slikara H., koga je bogati klijent pogodio da naslika porodični portret. Dok slika ulepšan portret, H. razmišlja o svetu opsednutom statusom i bogatstvom, a u tajnosti slika drugi, pravi portret, na kojem ne skriva mane modela. Istovremeno u svojim vežbama autobiografije ispituje sopstvena umetnička ograničenja, istražuje smisao i ulogu umetnosti i književnosti, mesto kritičara i uticaje koji oblikuju zapadnu kulturu. Po obilasku Italije tragovima renesansnih majstora uspostavlja svoja prava umetnička i etička merila i postiže unutarnju slobodu, ali po povratku u Portugaliju upliće se, s jedne strane, u vrtlog straha i nepoverenja prema režimu kad tajna policija uhapsi njegovog prijatelja i, s druge, u strastvenu ljubavnu vezu…

„Priručnik o slikanju i pisanju jedinstveno je delo u žanru autobiografske književnosti koje nam pritom nudi klicu ideja i rukopisa Saramagove proze u celini. U njemu su spojeni uticaji složene i bogate književne tradicije i iskustvo vremena svakodnevnog života u turbulentnim istorijskim okolnostima, što se u ovom romanu pretvara u suštinu same umetnosti.“ Luis de Soza Rebelo